Waar traditionele managers zich vooral bewust zijn van hun woorden en hoe ze deze zeggen, de kwaliteit van PowerPoint presentaties en power display, zijn Agile leiders bezig met interactie, verbinden en luisteren. Als leider is kennis van lichaamstaal een krachtig instrument. Als jij Agile leider bent of de stap daar naartoe maakt, dan helpt onderstaand artikel je om verdieping aan te brengen in je rol.
In dit artikel gaan we in op de volgende aspecten van lichaamstaal voor leiders:
- Wat houdt carrière maken als leider in?
- Hoe kan ik mijn gedrag en lichaamstaal laten getuigen van Agile waarden en principes?
- Hoe kan ik kennis van lichaamstaal inzetten om te verbinden?
We maken als organisaties een grote transitie door: woorden die gaan over werkelijke emoties van mensen waren lange tijd behoorlijk verwijderd uit de taal van leiderschap. Woorden als erbij willen horen, angst, compassie, vertrouwen en vriendelijkheid waren not done.
Omgekeerd carrière maken
Als manager in een traditionele organisatie is je belangrijkste verantwoordelijkheid het in stand houden van stabiliteit, planmatigheid en voorspelbaarheid. Je bent planner, kwaliteitsbewaker, regisseur, budgethouder en human resource manager. Beheersbaarheid, lange termijn planning en hiërarchisch leidinggeven staan centraal.
We maken als organisaties een grote transitie door: woorden die gaan over werkelijke emoties van mensen waren lange tijd behoorlijk verwijderd uit de taal van leiderschap. Woorden als erbij willen horen, angst, compassie, vertrouwen en vriendelijkheid waren not done.
Veel managers denken dat hun baan overbodig wordt als hun organisatie Agile gaat werken. Echter, de rol van de leider is juist meer nodig dan ooit! De Agile filosofie is namelijk structureel anders dan we traditioneel gewend zijn, daarvoor is een leider nodig die constant gefocust de oude organisatie-werkelijkheid in te wisselen voor de nieuwe. Hij of zij is constant bezig om het organisatiesysteem te verbeteren, eigenaarschap van het team te verruimen en de cultuur steeds meer continue te laten verbeteren.
Van imponeren naar verbinden
Als je je daar niet bewust van bent werkt je leiderschapsstijl – waar je eerst succesvol mee was – je enorm tegen. Aan de leider de taak om zich van transactioneel management naar transformationeel leiderschap te ontwikkelen. Hij of zij heeft de cruciale rol om de organisatie van Agile doen naar Agile zijn te brengen. Je gaat “omgekeerd carrière maken”: je bent gericht op de teams, ontwikkelen van individu en verbeteren van het ecosysteem. Je bent dus niet gericht op de ladder naar boven. Kennis van lichaamstaal kan je daarbij enorm helpen.
Als manager in een traditionele organisatie is je belangrijkste verantwoordelijkheid het in stand houden van stabiliteit, planmatigheid en voorspelbaarheid. Als je met die bril op naar lichaamstaal kijkt, dan doe je er alles aan om niet kwetsbaar over te komen. Een poker face, gesloten houding, power display (lees: Bokito-gedrag), kortom: lichaamstaal gericht op imponeren. Die lichaamshouding brengt je nergens in het begeleiden van teams of het verbeteren van het bredere ecosysteem. Wat moet je als Agile leider niet en juist wel doen?
Mijn gedrag en lichaamstaal laten getuigen van Agile waarden en principes
De lichaamstaal van een transformationeel leider streeft andere doeleinden na, namelijk doeleinden die in lijn zijn met de Agile waarden en principes:
- Respecteer en motiveer het individu
- Stimuleer interactie
- Bouw aan vertrouwen, bouw aan het team
- Zet de ander in zijn kracht
Veel daarvan kun je sturen met je grondhouding; je attitude (je algehele voorkomen, waarvan een deel lichaamstaal is). Zo kun je grondhouding bepalen (coderen), tijdens het gesprek een aantal trucjes uitvoeren met je lichaamstaal (manipuleren/coderen) of je lichaamstaal van de ander lezen (decoderen). In onderstaand overzicht is de lichaamstaal van de transactioneel manager afgezet tegen dat van de transformationeel leider er vanuit gaande dat beide leiders kennis hebben van lichaamstaal. Het genoemde gedrag of actie zal hij dus bewust aanzetten.
Een transactioneel leider geeft opdrachten. Een transformationeel leider stelt vragen en geeft opties. Dat blijkt niet alleen uit de woorden die we uitspreken, maar vooral door onze lichaamstaal en ons stemgebruik.
Hoe kan ik kennis van lichaamstaal inzetten om te verbinden?
“Your vibe attracts your tribe”, en zo is het maar net. Als je woordelijke boodschap en je eigen lichaamstaal kunt sturen, zul je beter in staat zijn om met een ander de verbinding aan te gaan. Als je begrijpt welk signaal de ander uitzend, kun je jouw lichaamstaal daarop aanpassen. Op zo’n manier dat de ander zich begrepen voelt, niet bedreigd en gewaardeerd. In essentie gaat het om bouwen aan vertrouwen. Met je lichaam wil je signalen uitzenden die getuigen van het feit dat je te vertrouwen bent.
Verbinden met je woorden en je stem
Als je wilt verbinden met woorden, dan is het slim om het volgende te doen:
- Laat de ander uitpraten; je boodschap naar je gesprekspartner is daarmee: “ik heb aandacht voor je”, “ik neem wat je zegt serieus”;
- Pas je tempo van praten aan het tempo van je gesprekspartner aan; zo kom je in een prettig samenspel van communiceren; niemand voelt zich opgejaagd of ‘vertraagd’ in het gesprek;
- Kies je woorden zorgvuldig, vermijd bijvoorbeeld ‘Ja maar’, want dan zeg je eigenlijk alsnog ‘nee’. Beter is: ‘ik hoor wat je zegt en heb een alternatief voorstel’; zo erken je de ander en vermijd je negatieve woordkeus als nee of maar. Ook overdrijvingen als ‘heel erg’ of ‘heel veel’; het brengt onnodig emotie in het spel en verzwakt je boodschap. En denk daarnaast aan sterk emotioneel geladen woorden, zoals ‘ik schrik van je idee’; iemand is vervolgens op zijn hoede; speelt je een spel of ben je echt zo makkelijk uit balans te brengen?
- Besef je hoeveel impact je stem heeft op de ander; positieve klanken zullen als geruststellers werken. Kraakt je stem? Neem voor een belangrijk gesprek iets mee (keelpastille, hoestdrank, dropje) om je keel mee te smeren. Een krakende stem klinkt als een wankelende mening. In haar talk Vocal Branding Beyond Words: How Your Voice Shapes Your Communication Image legt Wendy Leborgne uit hoe uniek jouw stem is en welke impact je stem heeft.
Verbinden met je lichaamstaal
Lichaamstaal zijn universeel, de interpretatie ervan is voor een deel cultureel bepaald. In onderstaand overzicht gaan we uit van Nederland. Als je wilt verbinden met lichaamstaal dan zijn de volgende gebaren essentieel:
En als je dan toch een stresssignaal, geruststellend gebaar of signaal van discomfort laat zien, laat het dan gebeuren. Het gebaar verdoezelen maakt je alleen maar ongeloofwaardig. Als leider is het de kunst om te reageren op het gedrag dat je bij je gesprekspartner ziet ontstaan. Want hoe je gesprekspartner jouw lichaamstaal interpreteert hangt af van zijn of haar eerdere ervaringen. Op basis daarvan doet hij een voorspelling over jouw toekomstig gedrag, of dat terecht is of niet.
Succes met oefenen! En neem gerust contact met ons op. We gaan een gerichte training body language voor leiders ontwikkelen.
Josje van Beek is expert in Lean en Agile procesbegeleiding en lichaamstaal. Haar passie ligt in het leveren van concreet resultaat, samen met de mens achter het proces. Doen is voor haar de beste manier van denken. Daarmee brengt ze mensen en transformatieprocessen in beweging.
Jeroen Stoter is Lead expert leiderschap en Agile transformatiemanager bij NS, en daarnaast eigenaar van Adaptit. Zijn passie ligt in het echt werkend krijgen van transformatie en daarin de rol van leiderschap. Een empirische aanpak met elke dag een stapje zetten! Hij schrijft regelmatig over de rol van managers in een Agile organisatie.
